1.0 Pengenalan
Aktiviti
kokurikulum sebenarnya telah lama diperkenal dan dilaksanakan dalam sistem
pendidikan di negara ini, iaitu sejak zaman penjajahan British lagi. Antaranya ialah penubuhan pasukan pengakap
yang pertama di Malaysia
mengambil tempat di Singapura pada tahun 1909.
Aktiviti gerakerja kokurikulum ini diberi penekanan oleh Kementerian
Pendidikan Malaysia seperti yang terkandung dalam surat arahan School Course of Studies Regulation 1956 dan Pindaan tahun 1961 (Akta Pendidikan
1961, No.552.) Aktiviti ini dikenali
dengan nama Kegiatan Kumpulan. (Ab. Alim, 2004). Sekarang ini aktiviti kokurikulum telah
diiktiraf sebagai sebahagian daripada proses pendidikan, yakni sebahagian
daripada Kurikulum Kebangsaan yang wajib dilaksanakan di sekolah-sekolah. Untuk itu, aktiviti kokurikulum perlulah
dirancang, diurus dan dilaksanakan secara sistematik, cekap dan berkesan
seperti mana proses pengajaran dan pembelajaran di dalam bilik darjah.
2.0 Definisi
Kokurikulum
Kegiatan
atau gerakerja kokurikulum merupakan aktiviti pendidikan yang dirancang dan
dilaksanakan selepas waktu pelajaran formal di dalam dan di luar bilik darjah
berasas dan lanjutan sesi persekolahan. (Mok Soon Sang, 2011). Selain itu kokurikulum juga boleh diertikan
sebagai apa-apa kegiatan yang dirancang lanjutan daripada proses pengajaran dan
pembelajaran dalam bilik darjah yang memberikan murid peluang untuk menambah,
mengukuh dan mengamalkan pengetahuan, kemahiran dan nilai yang dipelajari di
bilik darjah. (Peraturan-peraturan Pendidikan (Kurikulum
Kebangsaan),
1997). Sementara Kamus Dewan Edisi
Ketiga (2002) pula mendefinisikan
kokurikulum sebagai kegiatan atau aktiviti selain mata pelajaran yang diajarkan
dalam bilik darjah tetapi yang dianggap sebagai sebahagian daripada kursus pendidikan
pelajar di sekolah . Menurut Md. Aris
Mansor dalam Ab. Alim Abd. Rahim (2004), aktiviti kokurikulum merupakan satu
bidang pembelajaran yang berasaskan kepelbagaian gerakerja terancang dan perlu
dilakukan dalam masa persekolahan.
Menurut Ee Ah Meng (1995) pula, kokurikulum merupakan satu saluran
pembelajaran yang berasaskan gerak kerja tersusun dan terancang. Menurutnya lagi, gerak kerja ini adalah
lanjutan daripada proses pengajaran dan pembelajaran bilik darjah yang
dijalankan melalui pertubuhan pakaian seragam, persatuan atau kelab dan kelab
permainan atau sukan.
3.0 Matlamat
Aktiviti Kokurikulum
Pelaksanaan aktiviti kokurikulum yang
dilaksanakan di sekolah-sekolah antara lain mempunyai beberapa matalamat. Antaranya ialah untuk memperkembangkan
intelek, sosial, jasmani dan rohani murid secara optimum. Selain itu aktiviti kokurikulum yang
dijalankan juga bermatlamat untuk mengukuh dan memperkaya ilmu dan kemahiran
yang dipelajari dalam bilik darjah, serta memperluas pengalaman murid dalam bidang
tertentu. Melalui kegiatan kokurikulum
juga, murid-murid diharapkan dapat mengisi masa lapang dengan lebih berfaedah,
dan memberi kegembiraan serta pembinaan kesihatan dan kesejahteraan kendirinya.
Melalui gerak kerja kokurikulum juga,
diharap dapat memperkembang dan meningkatkan kemahiran-kemahiran asas dalam
sesuatu permainan, sukan, unit
beruniform, dan aktiviti berpersatuan. Selain itu aktiviti kokurikulum juga
bermatlamat untuk melatih murid supaya mengejar pencapaian yang cemerlang dalam
aktiviti kokurikulum di peringkat negeri, kebangsaan dan antarabangsa. Disiplin murid juga dapat ditingkatkan
melalui aktiviti kokurikulum melalui penyemaian dan pemupukan nilai dan sikap
positif selaras dengan hasrat Rukun Negara.
Selain itu aktiviti kokurikulum juga diharap dapat membentuk iklim
sekolah dengan lebih menarik dan menggembirakan murid di samping dapat mengasah
bakat kepimpinan dalam kalangan murid.
4.0 Objektif Kokurikulum
Antara
lain objektif aktiviti kokurikulum adalah untuk melengkapkan kurikulum sekolah,
khasnya program pendidikan jasmani yang diperlukan. Di samping itu, ia juga mempunyai objektif untuk
mempelbagaikan aktiviti kepada murid-murid mengikut kebolehan dan bakat
masing-masing. Aktiviti kokurikulum juga
dapat memberi ruang kepada murid-murid untuk melepaskan tekanan perasaan
setelah bertungkus-lumus di dalam bilik darjah.
Melalui aktiviti kokurikulum juga, murid-murid berpeluang untuk
berinteraksi di antara satu sama lain, serta memupuk semangat toleransi dan
sifat-sifat mulia dalam kalangan mereka.
Murid-murid juga dapat memupuk semangat berpasukan melalui pergaulan
dalam aktiviti-aktiviti kokurikulum.
5.0 Aktiviti Kokurikulum di
Sekolah
Di
peringkat sekolah, terdapat 3 jenis aktiviti kokurikulum iaitu Sukan dan
Permainan, Persatuan dan Kelab, dan Pasukan Pakaian seragam. Pelaksanaan aktiviti kokurikulum di sekolah
adalah bertujuan untuk mengembangkan potensi, bakat dan kepimpinan murid-murid
dalam bidang jasmani, sosial, kebudayaan dan khidmat masyarakat, di samping membentuk
sahsiah dan sikap yang positif.
Kelab
dan Persatuan boleh dibahagikan kepada 2 kategori iaitu Kelab dan Persatuan
yang berasaskan sesuatu mata pelajaran dan yang berunsurkan hobi. Menurut Laporan Kabinet 1979, matlamat
penubuhan sesebuah kelab / persatuan di sekolah adalah untuk menggalakkan
murid-murid berkenalan sesama sendiri, memberi perkhidmatan kepada masyarakat
di samping membolehkan murid-murid atau pelajar memperolehi kemahiran di dalam
sesuatu lapangan atau hobi. Kelab dan Persatuan berasaskan mata pelajaran
bertujuan menambahkan minat dan kemahiran murid-murid dalam mata pelajaran
itu. Contoh persatuan-persatuan dalam kategori ini ialah
Persatuan Bahasa Malaysia, Persatuan Sains, Persatuan Matematik, Persatuan
Sejarah dan sebagainya. Manakala
Persatuan dan kelab yang berunsur hobi pula bertujuan menarik minat dan memberi
ilmu pengetahuan dalam sesuatu bidang atau hobi yang tertentu. Contoh persatuan dan kelab tersebut ialah
Kelab Senifoto, Kelab dan Persatuan Pertahanan Diri seperti silat dan
taekwondo, Kelab muzik dan kebudayaan, dan lain-lain lagi. .
Di
dalam Laporan Kabinet 1979, adalah dicadangkan agar semua murid sekolah
digalakkan mengambil bahagian sekurang-kurangnya salah satu pasukan pakaian
seragam. (Mok Soon Sang, 2011). Antara pasukan
pakaian seragam yang boleh dianggotai oleh murid-murid sekolah ialah sama ada
yang berbentuk badan sukarela (NGO) atau pun yang lebih terarah kepada
pertubuhan kerajaan. Antara pertubuhan
yang berbentuk badan sukarela atau bukan kerajaan (NGO) ialah Pertubuhan
Pengakap, Pertubuhan Puteri Islam, Pandu Puteri, Pertubuhan Bulan Sabit Merah,
St. John’s Ambulans dan lain-lain.
Sementara pasukan pakaian seragam yang menjurus kepada pertubuhan
kerajaan ialah kadet polis, kadet bersatu Malaysia, kadet bomba, dan lain-lain. Selain itu, Kementerian Pelajaran Malaysia
sendiri menubuhkan dua unit pakaian seragam di bawah kementeriannya iaitu Tunas
Kadet Remaja Sekolah (TKRS) bagi sekolah rendah manakala Kadet Remaja Sekolah
(KRS) pula adalah untuk sekolah menengah.
Sukan
dan permainan merupakan satu saluran penting untuk menanam semangat kesukanan,
memupuk persefahaman serta perpaduan dalam kalangan murid-murid di negara kita. Maka dengan sebab itulah diwujudkan
kelab-kelab permainan di peringkat sekolah dan dilakasanakan pada waktu
aktiviti kokurikulum. Menurut Surat
Pekeliling Ikhtisas Bilangan 16, Tahun 2010:
Pelaksanaan Satu Murid Satu Sukan (1M1S), setiap murid wajib mengambil
bahagian sekurang-kurangnya dalam satu jenis permainan atau sukan. Dasar 1M1S menyokong pelaksanaan Falsafah
Pendidikan Kebangsaan yang berhasrat untuk melahirkan insan seimbang dari segi
intelek, rohani, emosi dan jasmani. Oleh
itu itu, melalui dasar ini, setiap murid akan melibatkan diri secara aktif
dengan menyertai aktiviti sukan sekolah sepanjang tahun. Ia juga selaras dengan dasar sukan negara
untuk membudayakan sukan di kalangam masyarakat. Antara bidang sukan dan
permainan yang boleh dilaksanakan di peringkat
sekolah ialah bola sepak, bola jaraing,
olahraga, bola tampar, sepak takraw dan lain-lain lagi.
6.0
Permasalahan yang dihadapi
oleh guru-guru yang melaksanakan aktiviti kokurikulum di sekolah-sekolah
Terdapat pelbagai
permasalahan yang dihadapi oleh guru-guru dalam melaksana dan mengendalikan
aktiviti kokurikulum di sekolah-sekolah.
Ada masalah-masalah yang berpunca daripada guru-guru sendiri sehingga
aktiviti kokurikulum tidak dapat dijalankan sebaik mungkin. Antaranya guru-guru sendiri tidak bergiat dalam aktiviti
kokurikulum kerana merasakan ia membuang masa pelajar. Ada sesetengah guru pula merasakan tempat
tinggal mereka yang jauh menyukarkan untuk melaksanakan aktiviti kokurikulum di
samping mempunyai pelbagai tanggungjawab yang perlu dipikul.
Selain itu ada juga
guru-guru yang menjalankan aktiviti kokurikulum mempunyai pengetahuan yang agak
terhad dan kurang kemahiran serta pengetahuan dalam bidang yang diberikan
kepada mereka oleh pihak pentadbir. Keadaan
ini timbul kerana mereka kurang pengalaman dan tidak pernah didedahkan dengan
sebarang kursus. Ini menimbulkan masalah
kepada guru-guru untuk melaksanakan aktiviti yang benar-benar dapat menimbulkan
minat di kalangan murid atau pelajar.
Keadaan ini dapat dilihat hasil daripada kajian Laporan Kabinet (1979)
yang mendapati kecenderungan guru terhadap sesetengah aktiviti kokurikulum
seperti unit beruniform dan sukan tidak memberangsangkan.
Terdapat juga para pelajar
atau murid-murid yang terlalu mementingkan peperiksaan sehingga mengabaikan
kegiatan kokurikulum yang dijalankan di sekolah-sekolah. Lim Yen Yen (1991), dalam kajiannya mendapati
bahawa aktiviti kokurikulum kurang penting sebaliknya mereka lebih memberi
tumpuan terhadap bidang akademik semata-mata.
Mereka beranggapan bahawa bidang akademik lebih menjamin masa depan
mereka berbanding menyertai aktiviti kokurikulum di sekolah-sekolah.
Permasalahan
juga timbul akibat daripada kekuarangan kemudahan serta penjadualan yang kurang
sistematik. Ada sesetengah sekolah tidak
mempunyai prasarana yang lengkap bagi membolehkan aktiviti kokurikulum dapat
dijalankan dengan jayanya. Misalnya
terdapat sekolah-sekolah yang tidak mempunyai padang bola yang sesuai bagi
membolehkan aktiviti dijalankan malah jika ada pun hanyalah merupakan padang
yang agak sempit. Ini akan menimbulkan
kesesakan apabila aktiviti sukan diadakan, seterusnya menimbulkan rasa tidak
selesa di kalangan pelajar. Selain itu
peralatan yang tidak mencukupi turut menyumbangkan kepada permasalahan kepada
guru-guru untuk melaksanakan aktiviti kokurikulum sebaik mungkin. Keadaan ini diburukkan lagi apabila pihak
pentadbir sendiri kurang memberi perhatian terhadap hal-hal begini.
Sesetengah
sekolah pula kadangkala tidak mempunyai sumber kewangan yang mencukupi terutama
sekolah-sekolah gred ’B’ atau Sekolah Kurang Murid (SKM). Keadaan ini akan menimbulkan masalah jika
sekolah ingin mengadakan aktiviti perkhemahan yang menelan belanja yang agak
banyak. Keadaan ini selalunya berlaku
bagi sekolah-sekolah yang terdapat di luar bandar. Sebarang kutipan daripada murid tentunya akan
membebankan ibu bapa.
Faktor tempat tinggal
pelajar juga turut menyumbang kepada permasalahan ini di samping masa
pelaksanaan kokurikulum itu sendiri.
Ramai pelajar yang tinggal berjauhan dengan sekolah memberikan alasan
bahawa mereka gagal menghadiri aktiviti kokurikulum kerana menghadapi masalah
pengangkutan apabila aktiviti dijalankan pada waktu petang. Mereka juga terpaksa pulang agak lewat
terutama bagi yang tinggal jauh dari sekolah dan ini akan mengundang bahaya ketika
dalam perjalanan. Oleh itu, sebagai
jalan tengah, mereka mengambil keputusan untuk terus tidak menghadiri aktiviti
tersebut.
Kurang galakan daripada ibu
bapa juga menjadi pendorong terhadap permasalahan guru-guru melaksanakan
aktiviti kokurikulum. Menurut Mustafa
Kamal (2000), dalam kajiannya mendapati ibu bapa kurang mendorong anak-anak
untuk bergiat dalam aktiviti kokurikulum.
Ramai ibu bapa beranggapan bahawa akademik lebih penting untuk
mencorakkan masa depan anak-anak mereka berbanding kegiatan kokurikulum. Di samping itu ramai juga ibu bapa yang
ragu-ragu dengan fungsi kokurikulum yang dianggap tidak dapat membantu
anak-anak mereka.
7.0
Cara-cara penyelesaian
permasalahan kokurikulum
Terdapat pelbagai cara yang
dapat digunakan untuk mengurangkan bebabanan guru-guru mengatasi permasalahan
yang timbul dalam menjalankan aktiviti kokurikulum. Faktor utama yang dilihat mendorong kepada
kurangnya penglibatan pelajar ialah penyertaan guru-guru semasa mengendalikan
aktiviti tersebut. Menurut Abu Bakar
(1991), penyertaan guru adalah sangat penting bagi memastikan aktiviti
kokurikulum berjalan
dengan lancar. Penyertaan dan peranan yang dimainkan oleh
guru dalam aktiviti kokurikulum akan menggalakkan para pelajar hadir serta
melibatkan diri dalam aktiviti tersebut.
Di samping itu guru-guru pula haruslah kreatif ketika menjalankan
aktiviti supaya para pelajara tidak berasa bosan dengan aktiviti yang
stereotaip sahaja.
Selain
itu, para pelajar haruslah diberi kebebasan untuk memilih aktiviti yang
diminati oleh mereka kerana ini akan mendorong mereka menjalankan aktiviti
dengan bersungguh-sungguh. Mereka juga
akan mendapat kepuasan daripada aktiviti yang diminati dan tidak berasa
seolah-olah dipaksa oleh guru. Melalui
aktiviti yang diminati, para pelajar akan dapat memperkembangkan potensi diri
yang ada pada mereka melalui aktiviti-aktiviti yang mencabar. Seterusnya mereka akan mendapat pendedahan
dengan bermacam-macam cabaran, dugaan dan sebagainya. Mereka juga akan dapat menonjolkan bakat yang
ada pada mereka secara optima kerana mereka melakukan aktiviti yang mereka
minati. Segala aktiviti yang dilakukan
pastinya lahir daripada hati mereka yang ikhlas.
Bagi
sekolah-sekolah yang menghadapi masalah kelengkapan dan peralatan yang tidak
mencukupi, pihak Kementerian Pelajaran Malaysia hendaklah memberi bantuan yang
sepatutnya kepada sekolah berkenaan. Selain
itu pihak sekolah juga patut berusaha mencari sumber-sumber lain untuk membeli
peralatan baharu. Antara sumber-sumber
yang boleh diusahakan ialah melalui sumbangan Persatuan Ibu Bapa dan Guru-guru,
orang perseorangan, syarikat-syarikat yang membekalkan barangan kepada sekolah
dan lain-lain lagi. Pihak sekolah juga
boleh mengadakan aktiviti ’Hari Kantin’ atau
mengadakan ’Jogathon’ untuk mencari
dana bagi membeli peralatan kokurikulum seperti peralatan untuk perkhemahan dan
juga untuk aktiviti sukan.
Seterusnya
masalah pengangkutan dan masa yang turut menjadi penghalang kepada para pelajar
untuk menjalankan aktiviti kokurikulum dapat diatasi dengan mengubah masa
pelaksanaan. Pihak pentadbir haruslah
peka dengan masalah ini kerana ia melibatkan keselamatan pelajar jika waktu
tamat aktiviti agak lewat. Oleh itu
adalah dicadangkan pihak sekolah dapat menyusun penjadualan dan memulakan
aktiviti kokurikulum seawal jam 3.00 petang dan berakhir 5.00 petang.
Selain
itu, ibu bapa juga haruslah diberi kesedaran tentang kepentingan aktiviti
kokurikulum dalam usaha memperkembangkan potensi dan sahsiah anak-anak mereka
agar menjadi insan yang seimbang selaras dengan falsafah pendidikan kebangsaan.
Mereka haruslah diberikan cermah motivasi atau kursus keibu bapaan agar mereka
dapat faham sebaik mungkin fungsi kokurikulum terhadap anak-anak mereka.
8.0
Penutup
Kegiatan kokurikulum yang
dijalankan di sekolah-sekolah mempunyai amat penting dalam usaha melahirkan
pelajar-pelajar yang seimbang seperti yang dihasratkan oleh Falsafah Pendidikan
Kebangsaan (FPK). Aktiviti kokurikulum
sebenarnya merupakan lanjutan daripada aktiviti yang dipelajarai dalam bilik
darjah. Misalnya aktiviti sukan dan
permainan merupakan lanjutan daripada mata pelajaran Pendidikan Jasmani yang
diajar di dalam bilik darjah.
Penglibatan pelajar secara menyeluruh terhadap aktiviti yang dijalankan
membolehkan para pelajar mengahayati falsafah
sebenar kokurikulum tersebut
seterusnya dapat membantu mereka untuk bergaul dan berhadapan dengan masyarakat
pada masa hadapan.
Pengelolaan aktiviti
kokurikulum yang teratur dan sistematik akan memberi keberkesanan dalam
mencapai hasrat FPK. Aktiviti yang
teratur dan menarik akan menyebabkan
para pelajar memberi tumpuan seperti
mana yang berlaku terhadap bidang akademik.
Hal ini adalah kerana penyertaan dan penglibatan para pelajar untuk
menyertai aktiviti kokurikulum adalah dipengaruhi oleh aktiviti-aktiviti yang
dilaksanakan serta kemudahan-kemudahan yang disediakan oleh pihak sekolah.
Di samping itu, peranan
guru-guru penasihat juga mempengaruhi penyertaan para pelajar untuk menjalankan
aktiviti kokurikulum yang dirancangkan.
Guru-guru penasihat juga seharusnya mempunyai kemahiran untuk mengelolakan
aktiviti agar dapat menarik minat para pelajar.
Para pentadbir haruslah menghantar guru-guru yang tidak berpengalaman
untuk berkursus. Begitu juga dengan ibu
bapa dan masyarakat yang harus bersama-sama menggerakkan aktiviti kokurikulum
dengan pihak sekolah bagi melahirkan insan yang benar-benar seimbang dari segi
jasmani, emosi, rohani, intelek dan juga sahsiah.
Rujukan
Abu Bakar Nordin. (1991). Kurikulum
perspektif dan perlaksanaan. Kuala
Lumpur: Penerbitan Pustaka.
Ab. Halim Abdul Rahim. 2004. Kursus perguruan lepas ijazah:
pengurusan gerak kerja kokurikulum.
Kuala Lumpur : Fajar Bakti Sdn.
Bhd.
Ee Ah Meng. 1995. Pendidikan sebagai suatu proses asas pendidikan 1. Kuala Lumpur: Fajar Bakti Sdn. Bhd.
Kamus Dewan. (Edisi Ketiga). 2002. Kuala
Lumpur : Dewan Bahasa dan Pustaka.
Kementerian Pelajaran Malaysia. (2007). Buku
panduan pengurusan gerakerja kokurikulum sekolah menengah, Bhg. Sekolah-sekolah.
Putrajaya: Kementerian Pendidikan Malaysia.
Lim Yen Yen.
Remaja mengabaikan sukan. Dewan Siwa, hlm. 19, Jun 1991.
Mok Soon Sang. 2011. Pengurusan
kokurikulum. Selangor Darul
Ehsan: Penerbitan Multimedia Sdn.
Bhd.
Mustafa Kamal Ali. (2000).
Faktor yang mempengaruhi
penglibatan pelajar Melayu tingkatan empat dalam aktiviti kokurikulum di
rancangan Felda Daerah Segamat Selatan.
Tesis yang tidak diterbitkan:
Universiti Teknologi Malaysia.
Ramlan Abdul Wahab. 2004. Panduan pengurusan kokurikulum di sekolah. Kuala
Lumpur: Banter Sdn. Bhd.
No comments:
Post a Comment