1.0 Latar belakang dan
pendidikan
Dato’ Profesor Dr. Mohd.
Yusof Hasan merupakan anak jati dari negeri jelapang padi, Kedah. Beliau dilahirkan pada 20 Januari 1940 di
Hosba, Jitra, Kedah. Peringkat awalnya
beliau mendapat pendidikan di Sekolah Melayu Hosba pada tahun 1947 hingga 1951
dari darjah satu hingga darjah 5.
Seterusnya pada tahun 1956, beliau telah melanjutkan pelajaran di sebuah
sekolah swasta, iaitu Sekolah St. Michael di Alor Setar. Semasa
di Sekolah St. Michael, beliau telah mengambil
peperiksaan L. C. E pada tahun 1956 dan telah lulus. Kemudian beliau telah menyambung pengajiannya
di Pusat Latihan Harian (DTC) di Alor Setar pada tahun 1959 hingga tahun 1961
dan memperolehi Certificate of Education. Selepas itu beliau telah menyambung
pelajarannya di Universiti Malaya dan telah lulus Sarjana Muda Sastera pada
tahun 1969. Beliau seterusnya meneruskan
pengajiannya sehingga memperolehi Diploma Pendidikan di Universiti tersebut
pada tahun 1970.
Beliau
kemudiannya meneruskan lagi pengajiannya pada tahun 1975 di peringkat sarjana
di Universiti Sains Malaysia
(USM). Semasa di USM, beliau telah
mengambil jurusan yang sama iaitu jurusan sastera. Untuk mempertingkatkan bidang pendidikan,
beliau seterusnya menyambung pembelajaran untuk mendapatkan Ph.D di Australian
National University pada tahun 1985 dan memperoleh Ijazah Doktor Falsafah.
2.0 Kerjaya
Pada
peringkat awal, iaitu sejak tahun 1960 lagi beliau telah bertugas sebagai guru
di sekolah rendah. Ketika mengajar di
sekolah rendah itulah beliau menyambung pelajarannya di DTC Alor Setar. Apabila beliau tamat berkursus, beliau di
tempatkan pula di sekolah menengah bermula pada tahun 1970 hingga 1977. Pada tahun 1985, beliau mula bertugas di
Universiti Utara Malaysia
sebagai pensyarah di Sekolah Bahasa dan Pemikiran Saintifik. Seterusnya Mohd. Yusof Hasan telah dilantik
sebagai Timbalan dekan pada tahun 1992 – 1994 dan seterusnya dilantik pula
sebagai Dekan. Beliau dianugerahkan
gelaran Profesor dalam bidang pemikiran saintifik pada tahun 1999, yang
merupakan satu bidang baharu di Universiti Utara Malaysia. Kini beliau bertugas sebagai Profesor di
Universiti Pendidikan Sultan Idris.
Bagi
mengenangkan jasa yang telah dicurahkan sepanjang perkhidmatannya, Mohd. Yusof
Hasan telah dianugerahkan Bintang Khidmat Masyarakat (B.K.M) pada 1986. Seterusnya pada tahun 1988, beliau
dianugerahkan pula Ahli Mahkota Kedah (A.M.K).
Pada tahun 1998 beliau turut menerima anugerah ‘Tokoh Guru Kedah’ dan
Ahli Mangku Negara (A.M.N). Pada tahun
2000, beliau mendapat anugerah Dato’ Setia DiRaja Kedah (D.S.D.K) daripada
Sultan Abdul Halim Mua’zam Shah yang membawa gelaran Dato’.
3.0 Kegiatan
Sastera
Penglibatan
beliau dalam bidang kesusasteraan lebih terarah kepada bidang penyelidikan
kesusateraan. Mohd. Yusof Hasan banyak membuat
penyelidikan kesusasteraan terutamanya terhadap Sasterawan Negara Shahnon Ahmad
sejak di peringkat Ijazah Sarjana Muda lagi.
Di samping itu beliau juga banyak membuat penelitian terhadap karya-karya
Pramoedya Ananta Toer, James Joyces, Franz Kafka, Virginia Woolfe, albert
Camus, dan Leo Tolstoy. Di samping itu
beliau juga turut memberi perhatian terhadap kesusasteraan Filipina dan
cerpen-cerpen dari Brunei Darussalam.
Mohd.
Yusof Hasan juga terlibat aktif dalam persatuan kesusasteraan. Antaranya beliau turut terlibat dalam
Angkatan Penulis Nasional Kedah (ASASI) dan pernah menjadi Ketua I Angkatan
Penulis Nasional Kedah pada tahun 1985 hingga 1989. Kemudiannya beliau menjawat pula jawatan Yang
Di Pertua persatuan tersebut mulai tahun 1989.
Beliau juga turut menjadi panel Hadiah Karya Sastera Malaysia untuk kategori
cerpen. Seterusnya pada tahun 1990,
Mohd. Yusof Hasan telah dilantik sebagai Pengerusi Peraduan mengarang Novel
Yayasan Sabah. Beliau telah menerima
fellowship dari Universiti Brunei Darussalam pada tahun 1992/1993 hasil
daripada kajian tentang ‘Novel-novel Brunei Darussalam 1940-1992’.
Mohd.
Yusof Hasan turut menghasilkan lebih daripada 10 buah buku, lebih 200 esei
akademik, lebih 100 kertas kerja, dan lebih 300 ceramah yang berkaitan
kesusasteraan , motivasi, pendidikan dan pembangunan pemikiran. Antara tulisan dan kajian yang pernah
dihasilkannya ialah Novel of the Troubled
Years (1990), Sasterawan Negara
Shahnon Ahmad (1990), Dunia Melayu (1990), Pengabdian
(1990), Tiga Dunia: Cerpen Psikologi Kanak-kanak (1990), Pengenalan Fiksyen Dunia (1990), Takah Demi Takah (1990), Penghayatan Fiksyen Melayu (1990), Pemikiran Saintifik SP4L (1994), Novel Negara
Brunei Darussalam 1940-1992: Suatu Analisis Kritis Instrinsik-Ekstrinsik (1998), Pemikiran
Saintifik SPB4L (2000), Pembinaan
Paradigma Pemikiran Peradaban Melayu
(2005), Teori Pendidikan Pemikiran Global
(2006), Islam Hadhari Menangani Gelombang
Globalisasi (2007), Pemikiran Mahathir
Mohamed: Kesinambungan Gelombang
Keintelektual Melayu Global Dari Abdullah Munsyi dan Za’aba (2008), Pemikiran
Global Sasterawan Negara Shahnon Ahmad (2008), Koleksi Karya Shahnon Ahmad, Pemikiran
Sasterawan Negara Malaysia (2008).
4.0 Sumbangan
dan Pemikiran Mohd. Yusof Hasan
4.1 Teori Sistem Pemikiran
Bersepadu 4L (SPB4L)
Pada sekitar tahun 1990-an, Mohd. Yusof
Hasan telah memperkenalkan satu teori iaitu Teori Sistem Pemikiran Bersepadu 4L
(SPB4L). Teori SPB4L ini menggabungkan
dan menyepadukan empat sistem pemikiran yang diterjemahkan oleh pengarang dalam
hasil karya sastera yang merangkumi pemikiran luhur, lahir, logik, dan
lateral. Teori ini telah dicetuskan
sekitar tahu 1990-an dan diajar kepada para penuntut Universiti Utara
Malaysia.
Pemikiran luhur merupakan pemikiran suci
berdasarkan kepada keimanan, ketauhidan, dan kepercayaan manusia kepada yang
maha Esa. (Mohd. Yusof Hasan, 2000).
Pemikiran luhur dalam agama Islam melibatkan komunikasi manusia sebagai
hamba Allah secara terus dengan Allah serta hubungan manusia dengan manusia dan
alam. Dalam Al-Quran, telah pun
termaktub tentang pemikiran luhur ini yang melibatkan rukun iman, rukun Islam,
aspek kehidupan berpolitik, ekonomi, sosial, dan sebagainya. (Mohd. Yusof
Hasan, 2000).
Pemikiran
lahir pula adalah berkaitan pemikiran yang dibina sejak dalam rahim lagi. Ia berkaitan dengan pembinaan dan pertumbuhan
minda manusia semasa berusia enam hari
di dalam kandungan sehinggalah berusia enam tahun.Pada peringkat ini
harus diaplikasi dan difokuskan kepada aspek pemikiran lahir yang dipercayai
dapat menyerlahkan potensi kebijaksanaan minda.
Pemikiran logik pula merupakan pemikiran
berdasarkan ilmu yang lengkap, memerlukan hujah, bukti, alasan, fakta, dan
kebenaran. Melalui ilmu logik, komunikasi
manusia akan menjadi lebih berkesan.
Pemikiran ini merupakan satu proses penaakulan yang membawa kepada
keputusan atau kesimpulan. Setiap proses
membuat keputusan haruslah berdasarkan bukti dan hujah yang jelas dan konkrit.
Pemikiran
lateral pula merupakan pemikiran yang mengaplikasikan kreativiti, imaginasi dan
fakta, bukanlah pemikiran yang bersifat khayalan. (Mohd. Yusof Hasan,
2000). Sebagai manusia, kita memerlukan
kreativiti dalam menghasilkan sesuatu yang baharu, menyelesaikan masalah, dan
mencari pelbagai alternatif. Golongan
yang mempunyai pemikiran lateral biasanya tidak mudah mudah berputus asa dan
sentiasa mencari jalan atau alternatif lain.
4.2 Teori SPB4K
Semasa berkhidmat di Universiti Perguruan
Sultan Idris, Mohd. Yusof Hasan telah memurnikan Teori SPB4L kepada Teori
SPB4K. Teori ini merangkumi ketuhanan,
kebitaraan, kesaintifikan dan kekreatifan.
Walau bagaimanapun, konsep teori ini masih selari dengan teori SPB4L.
Teori
SPB4K menggabung dan menyepadukan empat sistem pemikiran oleh manusia melalui
hasil karya sastera mereka iaitu keagamaan, keprofesionalan, kerasionalan, dan
kemanusiaan. Teori yang diperkenalan
oleh Mohd. Yusof Hasan ini boleh digolongkan sebagai sebuah teori pemikiran dan
sastera mandiri Melayu. Teori SPB4K didasarkan kepada tiga sumber utama iaitu
syiar Islam, perkembangan sains dan teknologi barat dan timur, dan keadaan
masyarakat majmuk di kalangan rakyat Malaysia.
Melalui
sumber syiar Islam, terdapat pelbagai
aspek akidah, syariah dan akhlak yang berdasarkan falsafah pendidikan Islam. Manakala melalui kemajuan sains dan teknologi
pula terdapat pelbagai teori otak dan rekaan teknologi baharu yang berasaskan
falsafah pendidikan barat yang mementingkan domain kognitif, domain afektif, dan domain
psikomotor. Begitu juga dengan
orang-orang di timur seperti Korea, Jepun, dan Taiwan yang turut mengalami
kemajuan seperti barat. Bagi rakyat
Malaysia yang berbilang kaum pula menganuti agama dan kepercayaan masing-masing
yang berdasarkan falsafah pendidikan kebangsaan yang mementingkan rohani,
intelek, emosi dan jasmani.
Daripada
tiga sumber inilah teori pemikiran yang dicadangkan ialah Sistem Pemikiran
Bersepadu 4K (SPB4K) yang merangkumi aspek kerohanian, kesaintifikan,
kebitaraan dan kekreatifan. Empat aspek
ini pula merangkumi hal-hal keimanan, kehebatan minda, kelogikan dan
keindahan. Konsep 4K dapat dihuraikan
seperti di bawah:
a. Konsep Pemikiran Kerohanian
Setiap
manusia haruslah memikirkan hal-hal berkaitan kejiwaan, keagamaan, kerohanian,
soal dalaman berasaskan kepada ajaran kepercayaan agama. Sebagai manusia, kita perlulah beriman kepada
soal-soal yang berkaitan ghaib, abstrak berteraskan keimanan. Contohnya bagi orang-orang Islam, mereka
wajib percaya dan yakin sepenuh hati terhadap rukun iman, rukun Islam, hukum
pahala dan dosa, perkara-perkara berkaitan wajib, sunat, makruh dan haram.
b. Konsep Pemikiran Kebitaraan
Sebagai
manusia, kita perlulah mempunyai akal fikiran yang bijaksana, cerdik,
cemerlang, hebat, berhemah tinggi dan genius.
Akal manusia mempunyai fungsi dan peranan, keupayaan dan sistemnya yang
tersendiri. Akal manusia dapat
dipertingkatkan serta dapat diasuh menjadi cemerlang dan hebat.
c. Konsep Pemikiran
Kesaintifikan
Sebagai
manusia, kita perlu mempunyai pemikiran logik, tepat, berdasarka fakta dan
angka. Selain itu kita perlu mempunyai hujah, objektif,
dalil dan bukti. Biasanya pemikiran
sebegini lebih menggunakan otak kiri yang lebih cenderung terhadap bidang
sains, ilmiah, empirikal dan kritikal
Kebanyakan ahli sains mempunyai pemikiran ini.
d. Konsep Pemikiran
Kekreatifan
Sebagai
manusia, mereka perlu bersikap lateral, kreatif, inovatif, subjektif, memberi
idea serta pendapat yang bersifat estetik dan mempunyai falsafah. Pemikiran ini juga menggunakan otak kanan yang bersifat kesusateraan dan
seni. Pemikiran ini akan melahirkan
insan yang sensitif, ceria, suka berjenaka, dan optimis dalam kehidupan.
5.0 Kepentingan Teori SPB4L dan SPB4K
oleh Mohd. Yusof Hasan
Teori yang diperkenalkan oleh Mohd. Yusof Hasan
sebenarnya bukanlah merupakan teori sastera tetapi lebih kepada sebuah teori
pemikiran yang miripnya seperti teori Psikoanalisis Klasik oleh Sigmund
Freud. Kemunculan Teori Bersepadu 4K ini
memberikan kesan yang banyak kepada dunia kesusasteraan sama ada daripada sudut
ilmiah atau sebaliknya sehingga membuka mata ramai karyawan untuk mendekati
teori ini. Asas yang menjadi pegangan
pengkritik ialah setiap pengarang dalam setiap teks kesusasteraan mengandungi
unsur-unsur pemikiran luhur, lahir, logik dan lateral (SPB4L) serta unsur-unsur
kerohanian, kebitaraan, kesaintifikan dan kekreatifan (SPB4K). Pendekatan ini mengkehendaki pengkritik
menggunakan kaedah holistik dan bersepadu apabila mengkritik. Aspek instrinsik dan ekstrinsik perlu
diperlihatkan saling berhubungan dan berkait antara satu sama lain.
Aspek
instrinsik memerlukan pengkritik meneliti danmengenalpasti aspek-aspek dalaman
teks seperti tema dan persoalan, perwatakan, latar dan suasana, tenaik dan
gaya. Manakala aspek ekstrinsik pula
memerlukan pengkritik meneliti hal-hal yang berkaitan falsafah dan kepercayaan,
psikologi dan kemanusiaan, sejarah dan kemasyarakatan serta estetika dan seni.
Dalam
bidang kesusasteraan, teori ini dapat digunakan untuk menganalisis teks
kesusasteraan Melayu kerana ia lebih bertunjangkan agama. Oleh itu teori-teori kesusasteraan barat
tentulah tidak dapat menjelaskan secara terperinci tentang teks kesusasteraan
Melayu sama ada daripada aspek instrinsik mahu pun ekstrinsik. Keempat-empat aspek pemikiran perlu disepadukan
dan dibincangkan secara holistik.
Misalnya aspek kerohanian boleh diguna untuk mengkaji tema iaitu
hubungan manusia dengan manusia dalam karya, pemikiran kebitaraan pula boleh
diguna untuk membuat analisis perwatakan iaitu berkaitan sifat dan sikap mesra
dalam karya. Sementara pemikiran
kesaintifikan pula boleh digunakan oleh pengkritik untuk membuat analisis
berkaitan latar, suasana, tempat, dan zaman dalam karya. Pemikiran kekreatifan pula boleh diguna untuk
menganalisis teknik, bahasa, plot dan gaya dalam karya.
Kemunculan Teori SPB4K oleh Mohd. Yusof
Hasan sebagai teori sastera telah membuka ruang kepada penyelidikan sastera
dengan lebih luas. Teori-teori dari
barat yang digunakan sebelum ini didapati kurang sesuai untuk mengkaji sastera
Melayu kerana teori-teori barat terpisah daripada unsur keIslaman dan ke
Melayuan yang merupakan tunjang terhadap kelahiran karya Melayu. Contohnya, Dr. Ani Omar yang merupakan
seorang pensyarah di Universiti Pendidikan Sultan Idris (UPSI), telah
menggunakan teori ini dalam kajian tesisnya untuk Ph.D di UPM pada tahun 2005
bertajuk ’Citra Manusia dan Kemanusiaan
Dalam Puisi Melayu Moden di Malaysia’.
Beliau telah mengkaji kumpulan puisi ’Jasa
Ibu’ melalui teori ini dan berpendapat bahawa ia memperlihatkan kekuatan
idea dan pendekatan pengarangnya dalam mengutarakan nilai-nilai luhur. Dr. Ani juga berpendapat puisi-puisi dalam ’Jasa Ibu’ mengutarakan hubungan manusia
dengan tuhan serta hubungan manusia dengan manusia dalam konteks horizontal dan
vertikal.
Beliau
memulakan kajian dengan pemikiran luhur
iaitu pemikiran tentang keagamaan yang berkaitan dengan Allah seperti
dalam puisi ’Pulang Adik Pulang’, ’Nasihat Insani’, dan ’Gurindam Umur’. Sementara puisi Zainal pula sarat dengan kata
nasihat supaya kanak-kanak menghormati ibu bapa, guru, rakan, dan taulan. Pemikiran lateral pula dapat dilihat daripada
keindahan gaya yang digunakan manakala pemikiran logik dapat kita lihat
daripada unsur-unsur sains yang digunakan manakala pemikiran lahir pula dapat
dilihat melalui pembentukan mental, jasmani, dan otak manusia.
Selain
itu masyarakat juga dapat
menerima teori SPB4K yang diperkenalkan oleh Mohd. Yusof Hasan ini dengan
mengaplikasikan keempat-empat konsep pemikiran iaitu kerohanian, kebitaraan,
kesaintifikan dan kekreatifan dalam kehidupan seharian. Hal ini disebabkan teori ini lebih bersifat
menyeluruh dan bagi seseorang yang beragama Islam pula, setiap perlakuan yang
dilakukan akan bertunjang kepada kerohanian tidak kira usia atau jantina.
Teori
yang diperkenalkan oleh Mohd. Yusof Hasan bukanlah hanya boleh digunakan dalam
bidang kritikan sastera sahaja malah ia boleh digunapakai di dalam bidang
politik, sains, dan lain-lain untuk diamalkan dalam kehidupan seharian.
6.0 Kesimpulan
Teori
SPB4L dan SPB4K bukanlah sebuah teori yang besar dan tersohor tetapi teori ini
digarap, dikembang, dan mencari titik-titik pemantapan dan pemurnian dalam
usaha untuk berada di persada jutaan teori pemikiran dan sastera. Teori yang diperkenalkan oleh Mohd. Yusof
Hasan bukan sahaja sesuai digunakan dalam bidang sastera semata-mata tetapi
boleh digunakan dalam pelbagai bidang yang berkaitan dengan kehidupan. Sebagai manusia, amat penting untuk kita
mempunyai pemikiran yang menjurus kepada konsep kerohanian, kebitaraan, kesaintifikan
dan kekreatifan.
Sebagai
manusia juga kita sepatutnya mempunyai keempat-empat jenis pemikiran tersebut
untuk memandu kita ke arah kehidupan yang sejahtera. Untuk itu kita seharusnya mempunyai
kepercayaan agama, minda yang bijak dan sentiasa berusaha untuk
mempertingkatkan diri, mempunyai
kemampuan berfikir secara logik dan benar disertai fakta yang kukuh dan bernas,
serta mempunyai kemampuan berfikir secara kreatif.
BIBLIOGRAFI
Abdul Halim Ali.
(2006). Ikhtisar teori & kritikan sastera barat dan Malaysia. Tanjung
Malim: Penerbitan Profesional
Baharu.
Ani Omar. (2005) Citra
manusia dan kemanusiaan dalam puisi Melayu moden di Malaysia. PhD thesis, Universiti Putra Malaysia.
Mana Sikana.
(2005). Teori & kritikan sastera Malaysia & Singapura. Singapura:
Penerbit Pustaka Karya.
Mohd. Yusof Hasan.
(2000). Pemikiran saintifik SPB4L.
Petaling Jaya: Pearson
Education Malaysia Sdn. Bhd.
Mohd. Yusof Hasan. (2001).
Sistem pemikiran bersepadu 4L. Kuala lumpur:
Penerbitan
Fajar Bakti.
No comments:
Post a Comment